Đất đai là tài sản chung của toàn dân do nhà nước đại diện chủ sở hữu. Theo đó, đất đai sẽ được Nhà nước giao có thu tiền, không thu tiền hoặc cho thuê có trả tiền tùy vào đối tượng và mục đích sử dụng đất. Trong đó, đất sử dụng vào mục đích công ích là loại đất có mục đích sử dụng, hạn mức,… đặc biệt hơn so với các loại đất khác như: đất trồng cây lâu năm, đất ở,…
Hãy theo dõi bài viết dưới đây của Vinaland để tìm hiểu rõ hơn về đất công ích là gì và các quy định của pháp luật về đất công ích.
I. Đất công ích là gì?
Căn cứ theo Điều 132 Luật Đất đai 2013 sửa đổi, bổ sung 2018 thì chỉ có quỹ đất nông nghiệp mới được sử dụng vào mục đích công ích. Cụ thể:
- Theo Khoản 1 Điều này quy định, tùy vào nhu cầu của địa phương mà mỗi xã, phường, thị trấn lập quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích. Trong đó, hạn mức giao đất sử dụng vào mục đích công ích không được vượt quá 5% tổng diện tích đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm và đất nuôi trồng thủy sản.
- Bên cạnh đó tại Khoản 1 cũng quy định nguồn của quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích có thể được hình thành hoặc bổ sung từ đất nông nghiệp do tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trả lại hay tặng cho quyền sử dụng đất cho Nhà nước hay đất khai hoang; đất nông nghiệp thu hồi.
II. Các trường hợp sử dụng quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 132 Luật Đất đai 2013 sửa đổi, bổ sung 2018 có thể thấy quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn được sử dụng vào những mục đích sau:
- Thứ nhất, sử dụng để xây dựng các công trình công cộng của địa phương gồm công trình văn hóa, thể dục thể thao, y tế, giáo dục, vui chơi, giải trí công cộng, chợ, nghĩa trang cùng các công trình công cộng khác theo kế hoạch, quy hoạch của UBND cấp tỉnh.
- Thứ hai, dùng để bồi thường cho những chủ thể có đất được sử dụng để xây dựng các công trình công cộng nêu trên.
- Thứ ba, dùng để xây dựng các nhà tình nghĩa và nhà tình thương.
III. Mục đích sử dụng khác của quỹ đất công ích
Đối với diện tích đất công ích chưa được sử dụng vào các mục đích được quy định tại Khoản 2 Điều 132 Luật Đất đai 2013 sửa đổi, bổ sung 2018 thì xử lý theo Khoản 1 và Khoản 3 Điều này. Cụ thể:
- Thứ nhất, UBND cấp xã tiến hành cho hộ gia đình, cá nhân có nhu cầu thuê để sản xuất nông nghiệp hay nuôi trồng thủy sản bằng hình thức đấu giá để cho thuê. Theo đó, thời hạn sử dụng đất cho mỗi lần thuê là không quá 05 năm.
- Thứ hai, với những địa phương lập quỹ đất nông nghiệp vượt quá hạn mức (5%) thì phần vượt quá được dùng để xây dựng hoặc bồi thường khi dùng đất khác để xây dựng công trình công cộng của địa phương. Bên cạnh đó, còn có thể dùng để giao cho hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản tại địa phương mà chưa được giao đất hay thiếu đất sản xuất.
III. Các chế định về sử dụng đất công ích
1. Chế định về quỹ đất công ích
Căn cứ quy định tại Điều 72 Luật Đất đai 2013 sửa đổi, bổ sung 2018, tùy vào nhu cầu mà mỗi địa phương lập quỹ đất công ích từ quỹ đất nông nghiệp với hạn mức không được vượt quá 5% tổng diện tích đất trồng cây hàng năm, cây lâu năm và đất nuôi trồng thủy sản.
Trong trường hợp địa phương lập vượt quá 5% thì phần vượt quá được dùng để xây dựng hay bồi thường cho những chủ thể có đất bị thu hồi để xây dựng công trình công cộng của địa phương; giao cho các hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp mà chưa được giao hoặc thiếu đất sản xuất.
2. Quy định về xử phạt đối với những hành vi sử dụng sai mục đích đất công ích
Theo quy định của pháp luật đất đai thì đất công ích được UBND cấp xã lập, quản lý, cho thuê, sử dụng vào mục đích công ích. Do đó, hộ gia đình, cá nhân thuê đất chỉ được sử dụng để sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản chứ không sử dụng vào các mục đích khác.
Theo quy định hiện hành, chủ thể cố tình sử dụng đất công ích không đúng mục đích sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt từ 1.000.000 VNĐ – 2.000.000 VNĐ. Đồng thời còn phải khôi phục đất như tình trạng ban đầu theo đúng quy định pháp luật. Trong trường hợp, người vi phạm không tuân thủ sẽ bị áp dụng biện pháp cưỡng chế phá dỡ công trình và chịu toàn bộ chi phí phá dỡ đó.
Bên cạnh đó, người sử dụng đất ông ích cũng không được thực hiện việc mua bán chuyển nhượng. Do đó, những ai có hành vi chuyển nhượng quyền sử dụng đất công ích nếu đủ điều kiện cấu thành tội phạm sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội trong chương các tội xâm phạm sở hữu của Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.
3. Quy định về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho đất công ích
Căn cứ theo Khoản 2 Điều 19 Nghị định 43/2014/NĐ-CP sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 148/2020 NĐ-CP thì người đang quản lý, sử dụng đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích sẽ không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất.
Như vậy, quỹ đất công ích được hình thành từ các nguồn chính sau: (1) cơ quan có thẩm quyền của mỗi địa phương sẽ dựa vào nhu cầu của địa phương mình để lập quỹ đất công ích từ quỹ đất nông nghiệp; (2) có được từ tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Loại đất này được sử dụng vào các mục đích cộng đồng, phát triển kinh tế – xã hội của địa phương như xây dựng nhà văn hóa, trường học,…
Hy vọng với những thông tin mà Vinaland cung cấp trong bài viết đã giúp bạn hiểu rõ về chế định đất công ích trong pháp luật Việt Nam để có thể quản lý, sử dụng đất một cách đúng đắn.